Η ίδρυση υποκαταστήματος αλλοδαπής αποτελεί μία συνηθισμένη και, πλέον, άκρως δημοφιλή πρακτική, καθώς προσφέρει ένα πλήθος ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων στην εκάστοτε εταιρεία. Η συγκεκριμένη τακτική προτιμάται είτε από αλλοδαπές εταιρείες, οι οποίες επιθυμούν να ασκήσουν το σύνολο ή μέρος των δραστηριοτήτων τους στην Ελλάδα, είτε από εταιρείες που επιδιώκουν να μεταφέρουν την έδρα τους στο εξωτερικό, διατηρώντας κάποιο υποκατάστημά τους στην Ελλάδα.
Ίδρυση υποκαταστήματος αλλοδαπής: Το νομικό πλαίσιο
Με την ψήφιση του Ν.4635/2019 «Επενδύω στην Ελλάδα και άλλες διατάξεις», το πλαίσιο λειτουργίας των υποκαταστημάτων αλλοδαπής ρυθμίζεται αποκλειστικά και μόνο από τα άρθρα 98-101. Δόθηκε μια λύση στο νομικό παράδοξο, δυο νόμοι (3190/1955 για τις Ε.Π.Ε. και 4548/2018 για τις Α.Ε. – διαδέχθηκε μετά από πολλές δεκαετίες το Ν.2190/1920) να ρυθμίζουν το ίδιο ζήτημα ουσιαστικά. Πιο συγκεκριμένα, με το άρθρο 115 παρ.1, ορίζεται ότι:
«1. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου καταργούνται:
α. Τα άρθρα 57 , 58 και 59 του N. 3190/1955 .
β. Η παράγραφος 5 του άρθρου 170 και τα άρθρα 172 , 173 , 174 και 175 του N. 4548/2018
γ. Το άρθρο 42 του Εμπορικού Νόμου.»
Για το ίδιο θέμα, επιβάλλεται να γίνουν και επιπλέον παρεμβάσεις. Η χορήγηση Α.Φ.Μ. στα υποκαταστήματα αλλοδαπής, γίνεται με την κλασσική διαδικασία επίσκεψης στο αρμόδιο τμήμα μητρώου των Δ.Ο.Υ. όπου σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται το φαινόμενο, οι αρμόδιοι υπάλληλοι να ζητούν να προσκομιστούν τα έγγραφα που έχουν προσκομιστεί πρωθύστερα στις αρμόδιες υπηρεσίες του ΓΕ.ΜΗ. Κατά την άποψή μας, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στην διαδικασία Υπηρεσιών Μιας Στάσης (ΥΜΣ) του Ν.3419/2005 και τα υποκαταστήματα αλλοδαπής, παρά το ότι η συγκεκριμένα διαδικασία σχετίζεται με την πρωτότυπη σύσταση εταιρείας οποιασδήποτε νομικής μορφής και κατά το γράμμα του νόμου, δεν συμπεριλαμβάνονται τα υποκαταστήματα αλλοδαπής.
Ένα άλλο ζήτημα που επιλύει ο Ν.4635/2019 είναι και ο ορισμός του μόνιμου εκπροσώπου χωρίς να απαιτείται πλέον ο διορισμός αντικλήτου.
Σε επίπεδο φορολογίας – ασφάλισης και λογιστικής παρακολούθησης διακρίνουμε ότι:
- Ένα υποκατάστημα αλλοδαπής εταιρείας δεν διαθέτει ανεξάρτητη ή χωριστή νομική προσωπικότητα από την μητρική του εταιρεία. Από νομικής και οργανωτικής απόψεως, αποτελεί μέρος της μητρικής εταιρείας και συνεπώς υπόκειται στους νόμους που ρυθμίζουν την λειτουργία της. Κατά συνέπεια η νομική μορφή θα είναι η ίδια με την μητρική εταιρεία.
- Τα αλλοδαπά υποκαταστήματα φορολογούνται για τα επιχειρηματικά τους κέρδη σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 21 του Ν. 4172/2013 περί Κ.Φ.Ε., τα δε φορολογηθέντα κέρδη μεταφέρονται στην μητρική εταιρεία χωρίς κάποια παρακράτηση φόρου με τα μέχρι σήμερα υφιστάμενα (το υποκατάστημα αλλοδαπής εταιρείας δεν διανέμει μερίσματα αλλά μεταφέρει στην μητρική αλλοδαπή εταιρεία το σύνολο των φορολογηθέντων κερδών). Δεν υφίσταται παρακράτηση φόρου επί της μεταφοράς κερδών υποκαταστήματος αλλοδαπής εταιρείας στην μητρική εταιρεία σύμφωνα με το Ν. 4172/2013, σε αντίθεση με το προϋφιστάμενο άρθρο 114 του Ν. 2238/1994 που έπαψε να υφίσταται από 1/1/2014, σύμφωνα με την παρ. 25 του άρθρου 72 του Ν. 4172/2013.
- Ο νόμιμος εκπρόσωπος εξαιρείται της ασφάλισης στον ΕΦΚΑ είτε αφορά μη μισθωτή είτε μισθωτή δραστηριότητα και αυτό το τελευταίο γιατί στο ίδιο πρόσωπο συσσωρεύονται τα πρόσωπα του εργοδότη και εργαζόμενου και συνεπώς δεν υφίσταται το στοιχείο της εξάρτησης.
- Το υποκατάστημα αλλοδαπής δεν έχει ίδιο κεφάλαιο επειδή δεν έχει αυτόνομη υπόσταση, αλλά χρηματοδοτείται απευθείας από το κεντρικό. Η έννοια του λογαριασμού «μετοχικό – εταιρικό κεφάλαιο» καθρεφτίζεται στην κίνηση του λογαριασμού 48 κατά Ε.Γ.Λ.Σ. ή λογαριασμού 81 κατά Ε.Λ.Π.
- Περισσότερη ευελιξία στον εσωτερικό δανεισμό. Οι χρηματικές δοσοληψίες μεταξύ κεντρικού και υποκαταστήματος δεν έχουν τέλος χαρτοσήμου καθότι δεν συνιστούν σύμβαση δανείου.
- Μετά από την τροποποίηση που εισήγαγε ο Ν.4446/2016 (άρθρο 124), σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 27 του Ν.4172/2013 ορίζεται ότι « Ζημίες που προκύπτουν στην αλλοδαπή από την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας μέσω μόνιμης εγκατάστασης δεν δύνανται να χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό των κερδών του ίδιου φορολογικού έτους ούτε να συμψηφιστούν με μελλοντικά κέρδη, με εξαίρεση τις ζημιές από επιχειρηματική δραστηριότητα μέσω μόνιμης εγκατάστασης που προκύπτουν σε άλλη χώρα ΕΕ/ΕΟΧ, με την οποία η Ελλάδα έχει συνάψει σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας, βάσει της οποίας τα κέρδη από επιχειρηματική δραστηριότητα δεν απαλλάσσονται.»
Τέλος, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να μελετάται διεξοδικά η Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας αν και εφ’ όσον υφίσταται.