Το Crowdfunding (χρηματοδότηση από το πλήθος), αφορά στη συλλογική προσπάθεια ατόμων, τα οποία χρηματοδοτούν την προσπάθεια άλλων ανθρώπων ή/και οργανισμών. Η δραστηριότητα αυτή, συνήθως, λαμβάνει χώρα μέσω του διαδικτύου. Οι διαδικτυακές πλατφόρμες παρέχουν τη δυνατότητα, κυρίως σε νεοφυείς επιχειρήσεις (start-ups), με καινοτόμες ιδέες, να αξιοποιήσουν τα κοινωνικά τους δίκτυα προκειμένου να αντλήσουν κεφάλαια για την επίτευξη των στόχων τους.
To Crowdfunding αποτελεί μια μεγάλη περιοχή του Crowdsourcing. Ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Jeff Howe τον Ιούνιο του 2006 στην έκδοση του Wired με τίτλο “The Rise of Crowdsourcing”. Ως Crowdsourcing αναφέρεται η πράξη της εξωτερικής ανάθεσης καθηκόντων σε μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων ή μια κοινότητα (πλήθος), μέσω ανοικτής πρόσκλησης. Οι εργασίες δεν εκχωρούνται σε επιλεγμένους εξωτερικούς παρόχους, αλλά στο πλήθος. Στην περίπτωση του Crowdfunding, αυτή η εργασία που αναλαμβάνει το πλήθος είναι η χρηματοδότηση.
Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η πρόσβαση στη χρηματοδότηση για νέα επιχειρησιακά σχέδια περιορίστηκε σημαντικά. Τα κεφάλαια από τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης (quantitative easing) στις Η.Π.Α. και στην Ε.Ε. (η ΕΚΤ ακολούθησε την Fed με μεγάλη καθυστέρηση λόγω των αντιρρήσεων από πλευράς Γερμανίας), χρησιμοποιήθηκαν από τα πιστωτικά ιδρύματα – πρωτίστως – για να ενισχύσουν την κεφαλαιακή τους διάρθρωση και- δευτερευόντως- για να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία. Παράλληλα, οι μεγάλες επιχειρήσεις και οργανισμοί στις δυο πλευρές του Ατλαντικού επωφελήθηκαν ουσιαστικά από τα μηδενικά επιτόκια, προκειμένου να προχωρήσουν σε αναχρηματοδότηση χρέους (debt restructuring) και μόνο. Αυτή η πραγματικότητα άνοιξε το παράθυρο ευκαιρίας για να καταστεί το Crowdsourcing ένα νέο είδος κοινωνικής δράσης.
Πώς λειτουργεί;
Ο δημιουργός/επιχειρηματίας παρουσιάζει σε κάποια πλατφόρμα μια καμπάνια, όπου περιγράφει:
– την ιδέα του
– το ποσό που ζητά για την υλοποίησή της
– την «ανταμοιβή» που θα προσφέρει στους υποστηρικτές του (από μετοχές στην εταιρεία του έως κάποια μικρά δώρα ή προϊόντα) και
– ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, μέσα στο οποίο πρέπει να γίνει η χρηματοδότηση.
Αυτή η μορφή χρηματοδότησης μπορεί να έχει τις εξής μορφές:
- Δωρεά (Donation Crowdfunding): αναφέρεται κυρίως σε χρηματοδότηση κοινωνικών σκοπών. Η μορφή της δωρεάς δεν περιλαμβάνει κάποιο άμεσο όφελος για τον επενδυτή αλλά έμμεσα οφέλη που προκύπτουν από την υλοποίηση του έργου.
- Μη-χρηματική ανταπόδοση (Reward Crowdfunding): Το μοντέλο αυτό περιλαμβάνει μια αντιπραγματιστική λογική, καθότι το έργο που υλοποιείται έχει ως συνέπεια την παραγωγή ενός προϊόντος/υπηρεσίας. Ο κάθε επενδυτής λαμβάνει κλιμακωτά (ανάλογα με την συνεισφορά του) διαφορετικές εκδόσεις του προϊόντος ή μια ανταμοιβή που μπορεί να είναι ένα αναμνηστικό δώρο, μια συνάντηση με τους συντελεστές μια κινηματογραφικής παραγωγής κοκ.
- Δανειακό μοντέλο (Lending Crowdfunding), παρόμοια όπως ο τραπεζικός δανεισμός.
- Επενδυτικό μοντέλο (Equity Crowdfunding), όπου ο συμμέτοχος γίνεται επενδυτής.
Στην Ελλάδα, το Crowdfunding, νομοθετικά, καλύπτεται σε επίπεδο κανονιστικού πλαισίου από τη νομοθεσία που αφορά τις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο μετοχές με τον Ν.3401/2005 “Ενημερωτικό δελτίο δημόσιας προσφοράς κινητών αξιών και εισαγωγής τους για διαπραγμάτευση” και τον Ν.3606/2007 “Αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και άλλες διατάξεις”. Οι σχετικές τροποποιήσεις έγιναν με τα άρθρα 23 και 24 του Ν.4416/2016.
Φορολογικά, όμως, ανάλογα με τη μορφή που μπορεί να πάρει η χρηματοδότηση, έχουμε και διαφορετική αντιμετώπιση. Το γεγονός αυτό από μόνο του συνιστά ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα. Κάνοντας μια προσπάθεια να συνδυάσουμε τη φύση της συναλλαγής με τις ισχύουσες φορολογικές διατάξεις διακρίνουμε τις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Δωρεά (donation Crowdfunding): Η συναλλαγή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί δωρεά και να εφαρμοστούν οι διατάξεις του Ν.2961/2001 (Κώδικας Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών και Κερδών από Τυχερά Παίγνια), όπου σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 44 παρ. 2 ο υπολογισμός του φόρου γίνεται με αναλογική εφαρμογή του άρθρου 29 του ίδιου νόμου (φορολογικός συντελεστής 40% για τα πρόσωπα που ανήκουν στη Γ΄ κατηγορία).
- Μη χρηματική ανταπόδοση (Reward Crowdfunding): Στην περίπτωση αυτή, έχουμε παράδοση αγαθών και εφαρμόζονται ανάλογα οι διατάξεις του Κώδικα Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (Ν.2859/2000) με τα άρθρα 5,7 (παράδοση αγαθών, αυτοπαράδοση και δώρα μικρής αξίας) και 13 παρ. 6 (πωλήσεις από απόσταση) αλλά και του Ν.4172/2013 (Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος).
- Το δανειακό μοντέλο (Lending Crowdfunding): Εδώ έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του Κώδικα Τελών Χαρτοσήμου. Ο δανεισμός είναι άτοκος και σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις δεν ισχύει τεκμήριο ελαχίστου επιτοκίου (σχετική διάταξη δεν υπάρχει στον ισχύοντα Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος).
- Το επενδυτικό μοντέλο – Χρηματική ανταπόδοση (Equity Crowdfunding): Οι επενδυτές αποκτούν μετοχική – εταιρική συμμετοχή με όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν. Θα επιβληθεί φόρος συγκέντρωσης κεφαλαίου 1% (άρθρο 18 Ν.1676/1986), καθότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, αυτές οι καταβολές των χρημάτων συνιστούν καταθέσεις για αύξηση κεφαλαίου. Για τους φορολογικούς κάτοικους Ελλάδος, έχουν, παράλληλα, εφαρμογή οι διατάξεις του άρθρου 32 του Ν.4172/2013 (Δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων).
Μέχρι σήμερα, οι Φορολογικές Αρχές στη χώρα μας δεν έχουν ασχοληθεί σε κεντρικό επίπεδο με το ζήτημα αυτό. Στο υπ’ αριθμ. ΔΕΕΦ Α 1004859 ΕΞ 2016/14.1.2016 απαντητικό έγγραφο της Γενικής Γραμματείας Εσόδων (πλέον Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων), η Φορολογική Διοίκηση ουσιαστικά αναπαράγει τις κατευθυντήριες γραμμές που εκπονήθηκαν στα πλαίσια της 102ης Σύσκεψης της Επιτροπής Φ.Π.Α. Το Crowdfunding θα πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά την άποψή μας με τη θέσπιση ειδικότερων νομοθετικών διατάξεων, που θα δίνουν τα σχετικά κίνητρα για την ανάπτυξη του θεσμού αυτού στην Ελλάδα, γιατί ένα φορολογικό σύστημα θα πρέπει να έχει και αναπτυξιακό πρόσημο.